نوزده پرسش كه امام صادق در مجلس منصور از پزشك هندى پرسيد

منصور خليفه عباسى گفته: روزى جعفر بن محمد صادق (ع) به مجلس منصور آمد. مردى هندى كه كتابهاى مطب مى‏ خواند نزد منصور بود. جعفر بن محمد نيز گوش مى‏ داد. چون هندى از خواندن فراغت يافت به امام گفت: خواهى كه از دانش خود ترا بياموزم؟. امام گفت: نه زيرا آنچه من مى‏ دانم از دانش تو بهتر است، طبيب پرسيد تو از طب چه مى‏ دانى؟. گفت: من حرارت را با سردى و سردى را با گرمى و رطوبت را با خشكى و خشكى را با رطوبت درمان مى‏ كنم و كار تندرستى را به خدا وامى‏ گذارم و براى تندرستى دستور پيامبر را به كار مى‏ برم كه گفته: شكم خانه درد است و پرهيز درمان هر درديست و تن را به آنچه خوى گرفته بايد عادت داد.
طبيب گفت: طب جز اين چيزى نيست. امام گفت: مى‏ پندارى كه من اين دستورها را از كتابهاى بهداشتى ياد گرفته ‏ام؟. گفت: آرى. امام گفت: من اينها را از خدا فرا گرفته‏ ام. تو بگو من از جهت بهداشت داناترم يا تو؟. طبيب گفت: بلكه من. امام گفت: هر گاه چنين است من از تو پرسشهايى مى‏ كنم تو پاسخ ده. گفت: بپرس. امام گفت:

چرا در جمجمه سر چند قطعه است؟ گفت: ندانم.

پرسيد چرا موى سر بالاى آن‏ست؟. گفت: ندانم.

پرسيد چرا پيشانى موى ندارد؟. گفت: ندانم،

پرسيد چرا در پيشانى خطوط و چين است؟. گفت: ندانم.

پرسيد چرا ابر وى بالاى ديده است؟. گفت: ندانم.

پرسيد چرا دو چشم مانند بادام است؟. گفت: ندانم.
 پرسيد: چرا بينى ميان آنهاست؟. گفت: ندانم.

پرسيد، چرا سوراخ بينى در زير آن است؟. گفت:ندانم

پرسيد: چرا لب و سبيل بالاى دهان است؟. گفت: ندانم.

پرسيد چرا مردان ريش دارند؟. گفت: ندانم پرسيد:
چرا دندان پيشين تيزتر است و دندان آسيا پهن است و دندان بادام شكن بلند است؟ گفت: ندانم پرسيد:
چرا كف دستها موى ندارد؟. گفت: ندانم

پرسيد چرا ناخن و موى جان ندارد؟. گفت: ندانم.

پرسيد چرا دل مانند دانه صنوبر است؟ گفت: ندانم،

پرسيد: چرا شش دو پاره است و در جاى خود حركت كند؟.
گفت: ندانم.

پرسيد: چرا دل خميده است؟. گفت: ندانم.

پرسيد: چرا كليه چون دانه لوبياست؟.
گفت: ندانم.

پرسيد: چرا دو زانو به طرف پشت خم و تا نمى‏ گردد؟. گفت: ندانم.

پرسيد: چرا گامهاى پا ميان تهي‏ست؟. گفت: ندانم.
امام به او گفت: من علت اينها را مى‏ دانم. طبيب گفت: بيان كن. امام گفت:

جمجمه چون ميان پا تهى‏ست از چند پارچه آفريده شده هر گاه پاره پاره نبود ويران مى ‏شد. چون از چند پاره فراهم شده از اين رو ديرتر مى‏ شكند.

و موى بر فراز آن است چون از ريشه آن روغن به مغز مى‏ رسد و از سر موها كه سوراخ است بخارات بيرون مى‏ رود و سرما و گرماى به مغز وارد مى‏ شود رفع شود.

پيشانى موى ندارد براى آنكه روشنى به چشم برساند خطهاى آن براى آن‏ست كه عرق و رطوبتى كه از سر فرو ريزد نگاه دارد و ديده را از آن نگاه داشته به اندازه‏ يى كه انسان بتواند آن را پاك كند مانند رودخانه‏ ها كه روى زمين آبها را نگاهدارى مى‏ كند.

دو ابرو را بالاى دو ديده نهاد تا روشنى را به اندازه بدانها برسانند. اى طبيب نمى‏ بينى‏ آنكه نور زيادى بر وى افتد دست خود را بالاى ديدگان خود سپر مى‏ كند تا با اندازه روشنى به ديده‏اش برسد و از زيادى آن پيش‏گيرى كند.
بينى را ميان دو چشم نهاد تا روشنايى را برابر ميان آنها پراكنده كند،

چشم را چون بادام ساخت تا ميل دواء در آن برود و بيرون آيد. هر گاه ديده چهار گوش يا گرد بود ميل در آن درست وارد نمى‏ شد و دوا را به همه آن نمى‏ رسانيد و درد آن درمان نمى‏ شد.

سوراخ بينى را در زير آن آفريد تا فضولات مغز از آن فروريزد و بوى از آن بالا رود و هر گاه در بالا بود نه فضولات از آن فرود مى ‏آمد و نه بوى را درمى‏ يافت،

سبيل و لب را بالاى دهان آفريد تا فضول آن از مغز فرود آيد نگاه دارد و خوراك و آشاميدنى با آن آلوده نگردد و آدمى بتواند آنها را از خويشتن دور گرداند.
براى مردان ريش آفريد تا از كشف عورت در امان باشند و مرد و زن از يك ديگر جدا شوند. دندانهاى پيشين را تيز آفريد تا خاييدن و گزيدن آسان گردد و دندانهاى كرسى را پهن آفريد براى خرد كردن و خاييدن و دندان نيش را بلند آفريد تا دندانهاى كرسى را استوار كند چون ستونى كه در بنا به كار مى‏رود.
دو كف را بى‏ مو آفريد تا سودن بدانها واقع گردد هر گاه موى داشت آدمى آنچه را دست مى‏ كشيد در نمى ‏يافت

و موى و ناخن را بى‏ جان آفريد چون بلندى آنها بد نما و بريدن آنها نيكوست هر گاه جان داشتند بريدن آنها درد مى‏ كرد.

دل را مانند تخم صنوبر ساخت چون وارونه است. سر آن باريك ساخت تا در رئه‏ ها در آيد و از باد زدن آن رئه خنك شود تا مغز از گرمى خود نسوزد.
رئه را دو پاره ساخت تا دل در درون آن درآيد و از جنبش آنها خنك گردد،

كبد را خميده آفريد تا شكم را سنگين كند و همه آن به دور شكم بيفتد و آن را فشار دهد تا بخارهاى آن بيرون رود.

كليه را مانند دانه لوبيا ساخت زيرا منى قطره قطره در آن مى ريزد و از آن بيرون مى رود هر گاه چهار گوش يا گرد ساخته مى‏ شد قطره اولين مى‏ ماند تا قطره دومين در آن مى‏ ريخت و آدمى از انزال منى لذت نمى‏ برد. چون منى از محل خود كه در فقرات پشت است به كليه فرو ريخته شود و كليه چون كرم بسته و باز مى‏ شود و به اندك اندك چون گلوله‏ يى از كمان پرت كنند آن را به مثانه مى‏ رساند.

تا شدن زانو را به جهت پشت سر قرار داد تا انسان به جهت پيش روى خود راه مى ‏رود و به اين علت حركات وى ميانه است و اگر چنين نبود در راه رفتن مى‏ افتاد

و پا را از سمت زير و دو سوى ميان باريك ساخت براى آنكه هر گاه همه پا بر زمين مى ‏ماند مانند آسيا سنگ گران مى‏ شد سنگ آسيا چون بر سر گردى خود باشد كودكى آن را مى‏ گرداند و هر گاه بر روى بر زمين افتد مرد بزرگ به سختى مى‏ تواند آن را مرتب كند.

آن طبيب هندى گفت: اينها را كجا آموخته‏ يى؟ گفت: از پدرانم و ايشان از پيامبر و او از فرخ سروش و او از پروردگار كه مصالح همه اجسام را داند. طبيب مسلمان شد و گفت: تو داناتر مردم روزگار خودى.
  

الخصال شيخ صدوق / ترجمه مدرس گيلانى، ج‏2، ص: 123

                     

وَلَا تَكُونُوا كَالَّذِينَ نَسُوا اللَّهَ فَأَنسَاهُمْ أَنفُسَهُمْ أُوْلَئِكَ هُمُ الْفَاسِقُونَ﴿۱۹﴾

و همچون كساني كه خدا را فراموش كردند و خدا نيز آنها را به خود فراموشي گرفتار كرد نباشيد، و آنها فاسق و گنهكارند.(۱۹)

سوره ۵۹: الحشر - جزء ۲۸

شيخ صدوق‏
ولادت‏
 محمد بن على بن حسين بن بابويه قمى، مشهور به«شيخ صدوق»، در سال 305 هجرى قمرى، در خاندان علم و تقوى، در شهرقم ديده به جهان گشود.(سالهاى 306 و 307 نيز براى ولادت شيخ ذكر شده است)

ولادت صدوق از زبان شيخ طوسى: شيخ طوسى جريان ولادت وى را چنين نقل نموده: على بن بابويه با دختر عموى خود ازدواج كرده بود؛ ولى از او فرزندى به دنيا نيامد. او در نامه‏‌اى از حضور شيخ‏‌ ابو القاسم، حسين بن روح تقاضا كرد تا از محضر حضرت‏ بقية الله عجل الله تعالى فرجه بخواهد براى او دعا كند تا خداوند اولاد صالح و فقيه به او عطا نمايد.
 پس از گذشت مدتى از ناحيه آن حضرت اين گونه جواب رسيد:« تو از اين همسرت صاحب فرزند نخواهى شد؛ ولى به زودى كنيزى ديلميه نصيب تو مى‏شود كه از او داراى دو پسر فقيه خواهى گشت.»

شيخ صدوق نيز، جريان ولادت خود را كه با تقاضاى كتبى پدرش از محضرامام زمان عجل الله تعالى فرجه و دعاى آن حضرت بوده، در كتاب‏ كمال الدين به صورت حديث آورده و مى‏افزايد:
 هرگاه ابو جعفر محمد بن على الاسود مرا مى‏ديد كه براى فرا گرفتن علم و دانش به محضر استاد مى‏روم به من مى‏فرمود:« اين ميل و اشتياق به علم و دانش كه در تو وجود دارد مايه شگفتى نيست؛ زيرا تو به دعاى امام زمان عجل الله تعالى فرجه الشريف متولد شده‌‏اى.
خاندان‏
 پدر بزرگوارش، على بن حسين بن بابويه قمى، از برجسته‏‌ترين علما و فقهاى بزرگ زمان خود بود. در آن روزگار، با آنكه عالمان و محدثان بسيارى در قم مى‏زيستند، پرچم هدايت و مرجعيت فتوا بر دوش اين عالم عابد و محدث زاهد و صاحب كرامات، يعنى على بن بابويه( پدر شيخ صدوق) بوده است.
 او دكه‏‌اى كوچك در بازار قم داشت كه از راه كسب و تجارت و در نهايت زهد و عفاف، امرار معاش مى‏كرد و ساعاتى از روز را نيز در منزل خود به تدريس و تبليغ احكام و نقل روايات مى‏پرداخت.
شخصيت علمى‏
 شيخ صدوق از بزرگترين شخصيت‏هاى جهان اسلام و از برجسته‏‌ترين چهره‏‌هاى درخشان علم و فضيلت است.
 او كه نزديك به عصرائمه عليهم السلام مى‏زيست، با جمع‏‌آورى روايات‏‌اهل بيت عليهم السلام و تاليف كتاب‏هاى نفيس و با ارزش، خدمات ارزنده و كم‏نظيرى به اسلام و تشيع كرد.
 شيخ صدوق بيش از بيست سال از دوران پر بركت حيات پدر را درك كرد و در اين مدت از محضر پدر و ساير علماى قم كسب علم و حكمت كرد.
 او در سن 22 يا 23 سالگى بود كه پدر بزرگوارش دار فانى را وداع كرد. از آن پس وظيفه سنگين نشر احاديث‏آل محمد صلى الله عليهم اجمعين و هدايت امت به عهده وى قرار گرفت و دوران جديدى از زندگى او آغاز گرديد.
سخن بزرگان‏
شيخ طوسى در معرفى شيخ صدوق مى‏گويد:« او دانشمندى جليل القدر و حافظ احاديث بود. از احوال رجال، كاملا آگاه و در سلسله احاديث، نقادى عالى مقام به شمار مى‏آمد. بين بزرگان قم، از نظر حفظ احاديث و كثرت معلومات مانند نداشت و در حدود سيصد اثر تاليفى از خود به يادگار گذاشته است.»رجالى كبير، نجاشى، چنين مى‏نويسد:« ابو جعفر( شيخ صدوق) ساكن رى، فقيه و چهره برجسته شيعه در خراسان است، او به بغداد نيز وارد شد و با اين كه در سن جوانى بود همه بزرگان شيعه از او استماع حديث مى‏كردند.»علامه بحرانى مى‏گويد:« جمعى از اصحاب ما، از جمله علامه در« مختلف»، شهيد در« شرح ارشاد» و سيد محقق داماد، روايات مرسله صدوق را صحيح مى‏دانند و به آنها عمل مى كنند؛ زيرا همان گونه كه روايات مرسله ابن ابى عمير پذيرفته شده، روايات مرسله صدوق هم مورد قبول واقع شده است.»
اساتيد
 1- پدر بزرگوارش على بن حسين بن موسى بن بابويه قمى 2- محمد بن حسن بن احمد بن وليد 3- حمزة بن محمد بن احمد بن جعفر بن محمد بن زيد بن‏على عليه السلام 4- ابو الحسن، محمد بن قاسم 5- ابو محمد، قاسم بن محمد استرآبادى 6- ابو محمد، عبدوس بن على بن عباس گرگانى 7- محمد بن على استرآبادى‏
شاگردان‏
 1- برادرش حسين بن على بن موسى بن بابويه قمى 2- شيخ مفيد 3- شيخ ثقة الدين حسن بن حسين بن على بن موسى بن بابويه، برادرزاده صدوق 4- على بن احمد بن عباس، پدر شيخ نجاشى 5- ابو القاسم، على بن محمد بن على خزاز 6- ابن غضائرى، ابو عبدالله، حسين بن عبيد الله بن ابراهيم 7- شيخ جليل، ابو الحسن، جعفر بن حسين حسكه قمى، استاد شيخ طوسى 8- شيخ ابو جعفر، محمد بن احمد بن عباس بن فاخر دوريستى، معاصر شيخ طوسى 9- ابو زكريا، محمد بن سليمان حمرانى 10- شيخ ابو البركات، على بن حسن خوزى‏
تاليفات‏
 تاليفات فراوان و گوناگون وى در علوم و فنون مختلف اسلامى، هر كدام گوهرى تابناك و گنجينه‏اى پايان ناپذير است كه هم اكنون نيز با گذشت بيش از يك هزار سال از تاريخ تاليف آنها، به جاى فرسودگى و بى‏رونقى، روز به روز بر ارزش و اعتبار آن افزوده شده و جايگاهى بس رفيع و والا يافته‏اند و در صدر قفسه كتابخانه‏ها و در سينه فقها و دانشمندان جاى دارند.
 از جمله تأليفات ايشان است:
 1-من لا يحضره الفقيه

2-مدينة العلم

3-كمال الدين و تمام النعمة

4-التوحيد

5-الخصال

6-معاني الأخبار

7-عيون أخبار الرضا عليه السلام

8-الأمالي

9-المقنع في الفقه

10-الهداية بالخير
وفات‏
 اين عالم بزرگ و آخرين بازمانده خاندان صدوق، پس از عمرى طولانى و پر بركت در سال 381 هجرى ديده از جهان فانى فرو بست و به سراى باقى شتافت.

 امام صادق عليه السّلام بر امّ اسحاق (مادر وليد بن صبيح) نظر افكند در حالى كه يكى از دو فرزند خود: محمّد يا اسحاق را زير پستان داشت و فرمود:
او را از يك پستان تنها شير مده بلكه از هر دو پستان او را سير كن يكى بمنزله طعام و ديگرى بمنزله نوشابه باشد.

من لا يحضره الفقيه / ترجمه غفارى، على اكبر ومحمد جواد و بلاغى، صدر، ج‏5، ص: 148

رسول خدا صل الله عليه و آله و سلم فرمودند:

هر زنى در خانه شوهر براى اصلاح چيزى را جابجا كند خداى عز و جل به او نظر كند و هر كه خدا به او نظر كند عذابش نكند

ام سلمه عرض كرد مردها همه خوبيها را بردند زن‏هاى بيچاره چه خوبى دارند؟

فرمود آرى

چون زنى آبستن شود

مقام روزه‏ دار و شب زنده‏ دار و مجاهد با خود و مالش را در راه خدا دارد

و چون بزايد

اجرى دارد كه كس عظمت آن را نداند

و چون طفل را شير دهد

بهر مكى ثواب آزاد كردن يك بنده از اولاد اسماعيل دارد                   
و چون از شير دادن فارغ شود

فرشته‏اى پر بر پهلويش زند و گويد كار خود را از سر گير كه آمرزيده شدى.

الأمالي (للصدوق) / ترجمه كمره‏اى، متن، ص: 412

حضرت فاطمه سلام الله عليها ميفرمايند :

روي خود را از حقيقت برگردانده ايد ؛ به كجا رو كرده ايد؟

اين در حالي است كه كتاب خدا در ميان شماست.

قران كتابي است كه كلامش آشكار ؛ و دستورش روشن است .

نشانه هاي حقيقت در آن مي درخشد.

باطن قران سپيد و روشن ؛ و فرمان هاي آن واضح و آشكار است.

اما شما به قران پشت كرده ايد!!!!!

آيا مي خواهيد به قران بي اعتنايي كنيد؟!

آيا مي خواهيد با چيزي غير از قران ؛ حقيقت را اثبات كنيد ؟!!!!

چه بد است كه قران را با چيز ديگري عوض كرده ايد!!!!

بخش از خطبه گرانقدر حضرت فاطمه سلام الله عليها

حضرت فاطمه سلام الله عليها مي فرمايند :

خداوند براي سامان يافتن جامعه اطاعت و پيروي از ما اهل بيت را بر همه واجب كرده است و براي در امان ماندن از تفرقه ما را پيشوا و امام قرار داده است .

بخشي از خطبه گرانقدر حضرت فاطمه سلام الله عليها

پيامبر اكرم صل الله عليه و آله فرمودند :

هركس با غير همسر خويش شوخي و مزاح كند 

به اندازه هر كلمه اي كه در دنيا سخن گفته باشد ، 

خداوند هزار سال او را در زندان دوزخ نگاه خواهد داشت.

ثواب الاعمال ص 283 / وسائل الشيعه ج 20 ص 198

شوخي با نامحرم ممنوع!
ابوبصير مي گويد: در كوفه براي زني قرآن مي خواندم، يك بار در موردي با او شوخي كردم. بعد از مدّتي خدمت امام باقر (ع) رسيدم، امام مرا مورد مؤاخذه و سرزنش قرار داد و فرمود:

«كسي كه در خلوت مرتكب گناه شود خداوند به او نظر لطف نمي كند، چه سخني به آن زن گفتي؟!»
وي گويد: از شرم و خجلت سر در گريبان افكندم و توبه كردم.
امام باقر (ع) فرمود:«شوخي با زن نامحرم را تكرار نكن.»

بحار الانوار،ج:46،ص:247

پيامبراكرم (ص) فرمودند:

كسي كه به سخن سخنراني گوش فرا دهد (از روي تسليم و رضا) او را (به نوعي) پرستش كرده است. اگر اين سخنران از سوي خداوند سخن بگويد. شنونده خدا را پرستيده است و اگر از سوي ابليس (شيطان) سخن مي گويد : ابليس را عبادت و بندگي كرده است.

پيامبر اكرم صل الله عليه واله فرمودند:

اگر بنا بود دستور سجده براى احدى بدهم دستور ميدادم زن براى شوهر خود سجده كند.

 جلد هفتم بحار الأنوار